Zasady pisowni wyrazów z rz
► Rz piszemy wtedy, gdy w innych formach danego wyrazu albo w wyrazach pokrewnych wymienia się na r, np.:
rz na r:
|
| tworzyć - twórca marzec - marcowy pierze - pióro dobrze - dobry chorzy - chory rowerzysta - rower morze - morski dworzanin - dworski starzec - starość otworzyć - otwór |
► Rz piszemy w zakończeniach rzeczowników: -arz, -erz, -mierz, -mistrz, np.:
-arz:
|
| pisarz piekarz masarz kalendarz bibliotekarz |
Wyjątki, które warto zapamiętać: kiermasz, gulasz, witraż, bagaż, wiraż, metrampaż, montaż, kolportaż, masaż, kolaż (technika artystyczna), garaż, reportaż, makijaż, bandaż, instruktaż, pejzaż, sprzedaż.
-erz:
|
| harcerz żołnierz talerz rycerz kołnierz |
Wyjątki, które warto zapamiętać: flesz, lemiesz, łupież, jeż, rybojeż, kradzież, grabież, antypapież, papież, młodzież, odzież.
-mierz:
|
-mistrz:
|
| ciśnieniomierz kątomierz wysokościomierz wodomierz Sandomierz |
burmistrz zegarmistrz wicemistrz arcymistrz sztukmistrz |
► Rz piszemy po spółgłoskach: b, ch, d, g, j, k, p, t, w, np.:
b:
|
ch:
|
d:
|
g:
|
j:
|
k:
|
p:
|
t:
|
w:
|
| brzydki brzeg brzuch brzoza brzmieć |
chrzan chrząszcz chrzest wichrzyć chrząstka |
drzemać drzewo drzazga drzwi modrzew |
grzyb pielgrzym grzywka grzmoty grzanka |
spojrzeć dojrzały przejrzysty przyjrzał ujrzeć |
krzew krzywy krzaki krzemień okrzyk |
przyroda sprzedawca przygoda przerwać przemoc |
trzeba strzelba patrzeć trzaskać mistrz |
wrzenie wrzos wrzask wrzątek wrzesień |
Wyjątki:
► Rz nie piszemy w niektórych wyrazach mimo występujących wyżej spółgłosek:
pszczoła, kształt, pszenica, wszystko, wszędzie, zawsze, wykształcenie,
bukszpan, obszar, pszonak, pszono, Pszczyna, Pszów, kszyk (nazwa ptaka),
pszenżyto, riksza, bukszpryt, upiększać, Mojżesz, wszak, wszcząć, wszy,
wszech, gżenie się, gżegżółka, piegża
► Rz nie piszemy w partykule wzmacniającej -że, np.:
skądże, jakże, bodajże, róbże, kupujże
► Rz nie piszemy w formach stopnia wyższego i najwyższego przymiotników utworzonych przy użyciu przyrostka -szy oraz -ejszy, np.:
-szy:
|
-ejszy:
|
| lepszy najgorszy młodszy krótszy najnowszy |
najmocniejszy cieplejszy mniejszy najładniejszy najmodniejszy |
► Rz nie piszemy w wyrazach, które pochodzą od wyrazów rdzennych rozpoczynających się na ż-, np.:
obżerać, odżywić, nadżółkły, podżebrowy, odżyć, odżałować, podżerać, nadżerka
► Rz piszemy w sporej liczbie wyrazów mimo, że nie występuje wymiana na r, np:
| burza barbarzyńca burzyć jarzębina jarzyny korzeń kurz Katarzyna kołnierz kalendarz korzystać korzyść Murzyn marzenie |
narzekać narzędzie narząd orzech ołtarz porządek perz porzeczka rzadki rząd rzut rzemiosło rzeźba rzetelny rzeczywiście |
rzeczownik rzodkiewka rzecz rzemień rzekarzepa rzuca rzęsa rześki rzeżucha rządzić talerz twarz tchórz towarzysz urząd |
uderzyć urzędnik wydarzenie warzywa wierzchołek wierzch wierzba zwierzęta zmierzch zdarzenie zorza zarzut zarządzać |
Zasady pisowni wyrazów z ż
► Ż piszemy piszemy wtedy, gdy w innych formach danego wyrazu czy też w wyrazach pokrewnych wymienia się na g, dz, h, s, z, ź (zi), np.:
ż na g:
|
ż na dz:
|
ż na h:
|
| dłużej - długo odważny - odwaga książka - księga nóżka - noga ważyć - waga |
pieniążek - pieniądz koleżanki - koledzy mosiężny - mosiądz księża - księdza przydrożny - przy drodze |
drużyna - druh watażka - wataha Sapieżyna - Sapieha ważki - wahać |
ż na s:
|
ż na z:
|
ż na ź (zi):
|
| bliżej - blisko wyżej - wysoko papież - papieski mężczyzna - męski niżej - nisko |
miażdżę - miazga obrażać - obraza mrożony - mróz mażę - mazać zarażony - zaraza |
zamrażać - mroźny grożenie - groźba wożę - wozi obrażać - obraźliwy zakażenie - zakaźny |
► Ż piszemy po spółgłoskach takich jak l, ł, r, m, n, np.:
l:
|
ł:
|
r:
|
m:
|
n:
|
| lżejszy ulżyć odwilż |
małże małżeństwo łżeć małżowina |
sierżant drżenie rży oskarżenie rżysko |
mżawka mży |
rewanż aranżacja inżynier branża oranżada |
► Ż piszemy w rzeczownikach r. żeńskiego (ta) zakończonych na -aż i -eż, np.:
-aż:
|
-eż:
|
| sprzedaż straż |
odzież kradzież młodzież |
Wyjątki: twarz, potwarz, macierz
► Ż piszemy w partykułach wzmacniających -że oraz -ż, np.:
-że:
|
-ż:
|
| także skądże bodajże mówże tenże |
gdyż cóż takoż czyż któż |
► Ż piszemy po literze g w wyrazach:
gżenie się, gżegżółka (nazwa ptaka), piegża (nazwa ptaka)
► Ż piszemy w wyrazach z dwuznakiem dż, np.:
dżentelmen, dżem, dżuma, dżdżysty, dżoker
► Ż piszemy w wielu wyrazach mimo braku wymiany na spółgłoski wymienione powyżej, np.:
| abażur ażeby bażant chociaż gdyż jeżeli już kożuch księżniczka |
łyżka nóż ponieważ pożytek przecież również reżyser różnica ryż tuż |
także wciąż wypożyczalnia żuk żak żal żur żaba żuraw żenić się żyletka żółty |
żyto żywy żartować żongler żreć żakiet życzenie żorżeta żniwo żyrować żarówka |
1.Uzupełnij tekst , wpisując brakujące litery z ż lub rz.
We wnęt...u wawelskiego wzgó...a podobno mieszkał potę...ny smok. Pisał o nim mist... Wincenty Kadłubek , kronika... ...yjących na p...ełomie XII i XII w. Choć nie widział smoka , opisał , jak bestia zmuszała mieszkańców, aby ka...dego dnia p...ynosili jej kilka sztuk bydła. Gdy niezło...ono daniny , smok po...erał ludzi . Jak głosi legęda , udało się go pokonać dopiero wtedy , gdy u...yto wypchanej siarką skóry barana . Jedni p...ypisują pokonanie smoka Krakowi, inni - szewczykowi Dratewce . Kto ma rację , pró...no dociekać. Badacze z Krakowa sądzą , i... historia o smoku to opowieść zapo...yczona z Syrii ,skąd przez Hiszpanię dotarła do Pary...a.Stamtąd p...ywiózł ją Wincenty Kadłubek. Mo...na rozwa...ać , czy w tej legendzie niekryje się ziarnko prawdy i podej...ewać, ...e opowieść skrywa fakt zgładzenia okrunego władcy, który ciemię...ył poddanych strasznymi daninami.Później krakowianie nie na...ekali na smoki, ale na ...ezimieszków i ucią...liwych p...ybyszy zamieszkujących Smoczą Jamę.Czasami wody Wisły zalewały jaskinię i koryta...e pod Wawelem. Potem ze względu na ko...ystne poło...enie i dobre warunki do p...echowywania ...ywnosci była tam ober...a . Dzisiaj Smocza Jama jest atrakcją turystyczną.
2. Uzupełnij:
„Rz” piszemy po spółgłoskach ………………………………………
„Rz” piszemy wtedy, gdy wymienia się na ………………………….
3. Podane wyrazy wpisz w odpowiednie miejsce:
rzucać, brzuch, talerz, dworzec,
jarzębina, krzak, piłkarz, morze,
malarz, tworzyć, burza, mierzyć,
grzać, orzech, wędkarz, marzec,
wrzask, ujrzeć, rzeźbiarz, rzadko
-arz, -erz rz po spółgłosce
.................................................. ..................................................
………………………………. ……………………………….
………………………………. ……………………………….
………………………………. ………………………………..
rz niewymienne r - rz
………………………………. ………………………………
………………………………. ………………………………
………………………………. ………………………………
………………………………. ………………………………
4. Uzupełnij:
p……czoła, k…….tałt, wyk……tałcenie
p…….enica, lep……y, P…….czyna
5. Uzupełnij:
„Ż” piszemy wtedy, gdy wymienia się na ………………………..
mażę –
potężny –
niżej –
mosiężny –
grożę –
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz