O tym, kiedy zapisujemy wyrazy wielką literą oraz pisownia wyrazów z "ą" i "ę".

Wielką literą zapisujemy: 

• imiona i nazwiska ludzi, np.: Jan Nowak, Adam Kowalski,

• imiona własne zwierząt i drzew, np.: Burek, Mruczek, Bartek (nazwa dębu w Zagnańsku), Lech, Czech, Rus i Edward (nazwy dębów rosnących w Rogalińskim Parku Krajobrazowym),

• imiona własne bogów i postaci mitologicznych, np.: Chrystus,  Allah, Hera, Posejdon, Pegaz,

• jednowyrazowe i wielowyrazowe przydomki, pseudonimy, przezwiska, np.: Chrobry, Wielki, Bolesław Prus, Litwos, Chudy,

• ale: jeśli przydomek jest wyrażeniem przyimkowym, to występujące w nim rzeczowniki piszemy wielką literą, a przyimek małą, np.: Biernat z Lublina, Jan z Głogowa, Matka Teresa z Kalkuty,

• imiona własne ludzi użyte w znaczeniu przenośnym, czyli nazwisko autora użyte w znaczeniu jego dzieła, np.: Przeczytałem Mickiewicza. Słuchałem Krawczyka i Rubika.

• nazwy mieszkańców kontynentów, krajów, starożytnych państw, np.: Europejczyk, Australijczyk, Polka, Meksykanin, Węgierka, Fenicjanin, Rzymianin,

• ale: polka (nazwa tańca), meksykanin (mieszkaniec miasta), węgierka (nazwa drzewa i jego owocu), rzymianin (mieszkaniec miasta),

• nazwy członków narodów, ras i szczepów, np.: Arab (członek narodu), Słowianin, Żyd (członek narodu), Szwed, Murzyn (człowiek rasy czarnej), Metys (Indianin z domieszką krwi białej), Papuas,

Wielka litera w nazwach

• Polka = obywatelka Polski

• polka = taniec

• Meksykanin = obywatel państwa

• meksykanin = mieszkaniec miasta

• Rzymianin = obywatel państwa

• rzymianin = mieszkaniec miasta

Pisownia wyrazów z "ą" i "ę"

Litery ą, ę piszemy:

• zasadniczo w wyrazach rodzimych, np.

dąb, krąg, gaszcz, kąt, mącić, piąty, pociąg, wąsy, ząb, będzie, dębowy, gęsty, kęs, ręka, tędy, węszyć, zęby;

• w wyrazach zapożyczonych, ale całkowicie przyswojonych, np.

brąz, ląd, flądra, pąsowy, plądrować, cęgi, cętka, frędzla, kolęda, pędzel, pręgierz, wędkować;
• przed ł, l w zakończeniach form czasu przeszłego, np.



pragnąłem, pragnąłeś, pragnął,
pragnęłaś, pragnęłam, pragnęła, pragnęło,
pragnęliśmy, pragnęłyśmy, pragnęliście, pragnęłyście,
pragnęli, pragnęły;
• w zakończeniach form bezosobowych niektórych czasowników, np.

stanąć, klęknąć, odpocząć, mówiąc, prosząc, zamykając, pchający, kochająca, wiążące, przyjęty, przypięta, zwinięta


Ćwiczenia :



1. (m, M)___ały (p, P)___rzemek postanowił, że w przyszłości wybierze się z (r, R)___enatą do (w, W)___łoch, które leżą w (e, E)___uropie. (j, J)___ego mama (a, A)___neta roześmiała się, kiedy usłyszała o tym pomyśle. (j, J)___ednakże (p, P)___rzemek pozostałam przy realizacji swojego pomysłu. (p, P)___owiedział do mamy, że wielu (p, P)___olaków odwiedza (w, W)___łochy  i on nie zamierza okazać się gorszym. (c, C)___hłopiec postanowił, że poszuka informacji na temat (w, W)___łoskich zabytków, które zwiedzi w przyszłości z (r, R)___enatą.






2. 



-Góra z gór... si.... nie spotka, człowiek z człowiekiem cz...sto. 
-Nie to pi...kne co pi..kne, ale co si... komu podoba. 
-Każdy bł...d ma swoj... wymówkę. 
-Wolność niezgod... ginie. 
-Pijawka wrzodu si... nie ima. 
-Apetyt rośnie w miar...  jedzenia. 
-Daj kurze grz...d..., ona -wyżej si..d.... 
-Dobremu wsz...dzie dobrze. 
-Po czasie każdy m...dry. 
-Lepszy wróbel w r...ku niż goł...bek na s...ku. 
 

Zasady pisowni wyrazów z rz i ż + ćwiczenia

Zasady pisowni wyrazów z rz

► Rz piszemy wtedy, gdy w innych formach danego wyrazu albo w wyrazach pokrewnych wymienia się na r, np.:

rz na r:

tworzyć - twórca marzec - marcowy pierze - pióro dobrze - dobry chorzy - chory rowerzysta - rower morze - morski dworzanin - dworski starzec - starość otworzyć - otwór

► Rz piszemy w zakończeniach rzeczowników: -arz, -erz, -mierz, -mistrz, np.:

-arz:

pisarz piekarz masarz kalendarz bibliotekarz

Wyjątki, które warto zapamiętać: kiermasz, gulasz, witraż, bagaż, wiraż, metrampaż, montaż, kolportaż, masaż, kolaż (technika artystyczna), garaż, reportaż, makijaż, bandaż, instruktaż, pejzaż, sprzedaż.

-erz:

harcerz żołnierz talerz rycerz kołnierz

Wyjątki, które warto zapamiętać: flesz, lemiesz, łupież, jeż, rybojeż, kradzież, grabież, antypapież, papież, młodzież, odzież.

-mierz:	-mistrz:
ciśnieniomierz kątomierz wysokościomierz wodomierz Sandomierz	burmistrz zegarmistrz wicemistrz arcymistrz sztukmistrz

► Rz piszemy po spółgłoskach: b, ch, d, g, j, k, p, t, w, np.:

b:	ch:	d:	g:	j:	k:	p:	t:	w:
brzydki brzeg brzuch brzoza brzmieć	chrzan chrząszcz chrzest wichrzyć chrząstka	drzemać drzewo drzazga drzwi modrzew	grzyb pielgrzym grzywka grzmoty grzanka	spojrzeć dojrzały przejrzysty przyjrzał ujrzeć	krzew krzywy krzaki krzemień okrzyk	przyroda sprzedawca przygoda przerwać przemoc	trzeba strzelba patrzeć trzaskać mistrz	wrzenie wrzos wrzask wrzątek wrzesień

Wyjątki:

► Rz nie piszemy w niektórych wyrazach mimo występujących wyżej spółgłosek:

pszczoła, kształt, pszenica, wszystko, wszędzie, zawsze, wykształcenie, bukszpan, obszar, pszonak, pszono, Pszczyna, Pszów, kszyk (nazwa ptaka), pszenżyto, riksza, bukszpryt, upiększać, Mojżesz, wszak, wszcząć, wszy, wszech, gżenie się, gżegżółka, piegża

► Rz nie piszemy w partykule wzmacniającej -że, np.:

skądże, jakże, bodajże, róbże, kupujże

► Rz nie piszemy w formach stopnia wyższego i najwyższego przymiotników utworzonych przy użyciu przyrostka -szy oraz -ejszy, np.:

-szy:	-ejszy:
lepszy najgorszy młodszy krótszy najnowszy	najmocniejszy cieplejszy mniejszy najładniejszy najmodniejszy

► Rz nie piszemy w wyrazach, które pochodzą od wyrazów rdzennych rozpoczynających się na ż-, np.:

obżerać, odżywić, nadżółkły, podżebrowy, odżyć, odżałować, podżerać, nadżerka

► Rz piszemy w sporej liczbie wyrazów mimo, że nie występuje wymiana na r, np:

burza barbarzyńca burzyć jarzębina jarzyny korzeń kurz Katarzyna kołnierz kalendarz korzystać korzyść Murzyn marzenie

narzekać narzędzie narząd orzech ołtarz porządek perz porzeczka rzadki rząd rzut rzemiosło rzeźba rzetelny rzeczywiście

rzeczownik rzodkiewka rzecz rzemień rzekarzepa rzuca rzęsa rześki rzeżucha rządzić talerz twarz tchórz towarzysz urząd

uderzyć urzędnik wydarzenie warzywa wierzchołek wierzch wierzba zwierzęta zmierzch zdarzenie zorza zarzut zarządzać

Zasady pisowni wyrazów z ż

► Ż piszemy piszemy wtedy, gdy w innych formach danego wyrazu czy też w wyrazach pokrewnych wymienia się na g, dz, h, s, z, ź (zi), np.:

ż na g:	ż na dz:	ż na h:
dłużej - długo odważny - odwaga książka - księga nóżka - noga ważyć - waga	pieniążek - pieniądz koleżanki - koledzy mosiężny - mosiądz księża - księdza przydrożny - przy drodze	drużyna - druh watażka - wataha Sapieżyna - Sapieha ważki - wahać
ż na s:	ż na z:	ż na ź (zi):
bliżej - blisko wyżej - wysoko papież - papieski mężczyzna - męski niżej - nisko	miażdżę - miazga obrażać - obraza mrożony - mróz mażę - mazać zarażony - zaraza	zamrażać - mroźny grożenie - groźba wożę - wozi obrażać - obraźliwy zakażenie - zakaźny

► Ż piszemy po spółgłoskach takich jak l, ł, r, m, n, np.:

l:	ł:	r:	m:	n:
lżejszy ulżyć odwilż	małże małżeństwo łżeć małżowina	sierżant drżenie rży oskarżenie rżysko	mżawka mży	rewanż aranżacja inżynier branża oranżada

► Ż piszemy w rzeczownikach r. żeńskiego (ta) zakończonych na -aż i -eż, np.:

-aż:	-eż:
sprzedaż straż	odzież kradzież młodzież

Wyjątki: twarz, potwarz, macierz

► Ż piszemy w partykułach wzmacniających -że oraz -ż, np.:

-że:	-ż:
także skądże bodajże mówże tenże	gdyż cóż takoż czyż któż

► Ż piszemy po literze g w wyrazach:

gżenie się, gżegżółka (nazwa ptaka), piegża (nazwa ptaka)

► Ż piszemy w wyrazach z dwuznakiem dż, np.:

dżentelmen, dżem, dżuma, dżdżysty, dżoker

► Ż piszemy w wielu wyrazach mimo braku wymiany na spółgłoski wymienione powyżej, np.:

abażur ażeby bażant chociaż gdyż jeżeli już kożuch księżniczka

łyżka nóż ponieważ pożytek przecież również reżyser różnica ryż tuż

także wciąż wypożyczalnia żuk żak żal żur żaba żuraw żenić się żyletka żółty

żyto żywy żartować żongler żreć żakiet życzenie żorżeta żniwo żyrować żarówka

 

1.Uzupełnij tekst , wpisując brakujące litery z ż lub rz.


We wnęt...u wawelskiego wzgó...a podobno mieszkał potę...ny smok. Pisał o nim mist... Wincenty Kadłubek , kronika... ...yjących na p...ełomie XII i XII w. Choć nie widział smoka , opisał , jak bestia zmuszała mieszkańców, aby ka...dego dnia p...ynosili jej kilka sztuk bydła. Gdy niezło...ono daniny , smok po...erał ludzi . Jak głosi legęda , udało się go pokonać dopiero wtedy , gdy u...yto wypchanej siarką skóry barana . Jedni p...ypisują pokonanie smoka Krakowi, inni - szewczykowi Dratewce . Kto ma rację , pró...no dociekać. Badacze z Krakowa sądzą , i... historia o smoku to opowieść zapo...yczona z Syrii ,skąd przez Hiszpanię dotarła do Pary...a.Stamtąd p...ywiózł ją Wincenty Kadłubek. Mo...na rozwa...ać , czy w tej legendzie niekryje się ziarnko prawdy i podej...ewać, ...e opowieść skrywa fakt zgładzenia okrunego władcy, który ciemię...ył poddanych strasznymi daninami.Później krakowianie nie na...ekali na smoki, ale na ...ezimieszków i ucią...liwych p...ybyszy zamieszkujących Smoczą Jamę.Czasami wody Wisły zalewały jaskinię i koryta...e pod Wawelem. Potem ze względu na ko...ystne poło...enie i dobre warunki do p...echowywania ...ywnosci była tam ober...a . Dzisiaj Smocza Jama jest atrakcją turystyczną.

2. Uzupełnij:

„Rz” piszemy po spółgłoskach ………………………………………

„Rz” piszemy wtedy, gdy wymienia się na ………………………….

3. Podane wyrazy wpisz w odpowiednie miejsce:

rzucać, brzuch,  talerz, dworzec,

jarzębina, krzak, piłkarz, morze,

    
malarz, tworzyć, burza, mierzyć,

    
grzać, orzech, wędkarz, marzec,

    
wrzask, ujrzeć, rzeźbiarz, rzadko               

            
             -arz, -erz                                                           rz po spółgłosce

..................................................                              ..................................................                             

……………………………….                                ……………………………….

……………………………….                                ……………………………….

……………………………….                                ………………………………..

            rz niewymienne                                                        r - rz

……………………………….                                  ………………………………

……………………………….                                  ………………………………

……………………………….                                  ………………………………

……………………………….                                  ………………………………

4.  Uzupełnij:

p……czoła,    k…….tałt,     wyk……tałcenie

p…….enica,     lep……y,       P…….czyna

5. Uzupełnij:

„Ż” piszemy wtedy, gdy wymienia się na ………………………..

6.  Dobierz wyrazy pokrewne:

     mażę –

     potężny –

     niżej –

     mosiężny –

     grożę –

E-MAIL

WSZELKIE PYTANIA WYSYŁAĆ NA NASZ E-MAIL OTO ADRES ; 

konk.ortograficzny@gmail.com

KIEDY PISZEMY '"Ó" I "U" + ĆWICZENIA

ABY POWIĘKSZYĆ KLIKNIJ W ZDJĘCIE !

KIEDY PISZEMY CH I H ORAZ KRÓTKIE ĆWICZENIA.

ZASADY PISANIA Z „ CH „ i „ H „
Ch piszemy: 
• gdy wymienia się na sz: mech – meszek, duch – duszek, suchy – susza, ucho – uszy, zachód – zaszło; 
• na końcu wyrazu (wyjątek: druh): brzuch, dech, Lech, węch; 
• w końcówce Msclmn: w różnych miejscach, ojcach, chwastach, uczniach; 
• po s: scheda, schować, schab, wschód; 
• w wyrazach zaczynających się od chl-, chł-, chrz-, chw-: chleb, chłopak,chrząszcz, chrzest, chwast; 
• w niektórych wyrazach obcego pochodzenia: architektura, Chiny,chemia, chaos, monarchia, psychiatria, wachta; 
• w niektórych innych wyrazach, np.: chodzić, chomik, chrapać, chrust. 
H piszemy: 
• gdy wymienia się na dz, g, z, ż: wahać się – waga a. wadze, błahy – błazen, druhna – drużba, druh – drużyna; 
• w wyrazach zaczynających się od hal-, hel-, her-: halny, helikopter,hermafrodyta; 
• w cząstkach pochodzenia obcego – hekto-, higro-, hiper-, hipo-, hydro-: higroskopijny, hiperpoprawny, hipoalergiczny, hydrofor; 
• w niektórych nazwach własnych pochodzenia obcego: Hellada, Himalaje,Holandia; 
• po z: zhańbić, zheblować; 
• w niektórych innych wyrazach, np.: hulajnoga, hiena, nahaj, heca. 
Uwaga! Warto zwrócić uwagę na to, że bezdźwięczna niegdyś głoska chwymienia się tylko na bezdźwięczne głoski (sz), a dawne dźwięczne h – na głoski dźwięczne (dz, g, z, ż).

	CH	H
Wymienia się na:	SZ - ucho: uszko; groch: groszek; mucha: muszka	G - wahać: waga; Ż - druh: drużyna Z – błahy :błazenada
Występuje po:	S - schody, schrupać, schemat, scharakteryzować	S kiedy wyraz jest obcego pochodzenia - show
Zakończonych na:	Prawie we wszystkich wyrazach na końcu stosujemy ch; zuch, ciachach, progach, piach, grogach, dach	Tylko w wyrazie druh oraz w nazwach własnych, w których przyjęta jest taka pisownia - rzeka Boh, góra Ajudah, czatyrdah
Zaczynających się od:	CHRONO - chronologia; CHIRO - chiromacja	HIPER - hiperbola, hiper tekst; HIPO - hipochondria, hipoterapia; HOMO - homologacja, homogenizowany; HETERO - heteroseksualny; HELIO - heliocentryczny; HURRA - hurraoptymizm
W nazwach własnych	Zależnie od zwyczajów lokalnych - Chorwacja	Zależnie od zwyczajów lokalnych; prawie zawsze na początku imienia - Horacy, Hipolit, Honorata, Henryk;
W nazwach obcego pochodzenia	---	Najczęściej w wyrazach łacińskich i greckich - hetera, historia, hostia, hoplita, hierarchia

Ćwiczenie 1.

   Wpisz w luki „ ch „ lub „ h „

Grupa  ___arcerzy od lat uczestniczy w różny___ zlota___ i podróżach___ ___cą poznawać świat. Nie liczy się dla ni___ pogoda. Ważne są przygody i spełnianie marzeń. Czy to w góra___, czy w lasa___ są zawsze weseli i radośni. ___arcerze i ___arcerki wzajemnie sobie pomagają i niosą pomoc innym. Są w miejsca___ gdzie potrzebna jest pomoc i du___owe wsparcie. Stajają się, by móc żyć w lepszy___ czasa___. I__ pomoc skierowana jest w stronę osób starszy___ oraz niepełnosprawny___, a także dzieci. Nie ma dla ni___ zadań lekki___ czy ciężki___. Wszystkie są równie ważne. Niesienie pomocy to dla ni___ szerzenie wyznawanych___ wartości. Oprócz pomocy innym udzielają się przy święta___ kościelny___ i państwowy___. Dzieci i młodzież wstąpiła do ___arcerstwa, by robić coś dla inny___ i samy___ siebie. Różne wycieczki, obozy to załużony odpoczynek. Starają się go dobrze wykorzystać. Bawią się i przyjemnie ___cą spędzać czas. Nie ___cą ze sobą rywalizować, bo nie ma wśród ni___ gorszy___ czy lepszy___ osób. 

Ćwiczenie 2.

    Uzupełnij wyrazy z ramki wpisując „ch” i „h”. Następnie wpisz je w odpowiednie luki w zdaniach.

Dru___em              dru___               dru___a                 dru___owi                  dru___u

 Nasze zbiórki prowadzi ……………………………… Hubert.

Gdy ……………………….. nie ma, zastępuje go druhna Hanie.

Opowiadamy ……………………….. o wszystkich naszych tajemnicach.

Rozmawiamy z ………………………. Jak z bratem.

O naszym ………………………… można mówić tylko dobrze.

 Ćwiczenie 3.

   Wpisz brakujące litery  „ ch „ lub „ h „

·          

·         ___ieronim

·         ___amak

·         Poje___ał

·         Ciepły___

·         Mi___ał

·         ___uśtawka

·         Wa___adło

·         T___órz

·         We___ikuł

·         Bła___y

·         Wydmu___ać

·         ___mura

·         Bo___ater

·         S___ludny

·         ___amak

·         ___erbata

·         Mar___ew

·         Wi___er

·         ___umor

·         Da___

·         Pu___

Ćwiczenie 4.

   Uzupełnij wyrazy z ramki wpisując „ ch „ lub „ h „ a następnie dobierz i dopisz rzeczowniki z ramki.

___amulec                   ___usta                   s___ody                   ___angar               orze___                    ___ejnał                    ___oinka                   ___ełm

 kraciasta - …………………………

laskowy - ………………………….

ustrojona - …………………………

kręte - ………………………………

zepsuty - ……………………………

Mariacki - …………………………..

lotniskowy - ………………………..

strażacki - …………………………..

Ćwiczenie 5.

   Uzupełnij wyrazy wpisując  „ch” lub „h”

·         Ru___

·         Su___y

·         Słu___

·         Brzu___

·         Kieli___

·         Su___ary

·         ___olować

·         ___aczyk

·         ___alka

·         ___ańba

·         ___miel

·         Bo___ater

·         ___irurg

·         ___omik

·         ___rabia

·         bła___y

·         huragan

·         ___ałka

·         ___leb

·         Czy___ać

·         ___orągiewka

·         ___aos

·         ___armonia